Zmianę obrazu klinicznego kiły późnej, jaką stwierdzamy w ciągu ostatnich lat, należy przypisać między innymi następującym czynnikom: 1. Przeprowadzone w latach powojennych masowe badania serologiczne, które objęły przeszło 8 milionów ludności, wykryły większość przypadków wczesnej i późnej kiły nie leczonej. Leczenie tych chorych zapobiegło dalszemu rozwojowi choroby. 2. Wprowadzono bezpłatne i dostępne dla wszystkich rozpoznawanie i leczenie kiły. 3. Wielka skuteczność nowoczesnych środków leczniczych. 4. Profilaktyka późnych następstw kiły przez systematyczną kontrolę chorych po leczeniu kiły. 5. Szerokie stosowanie antybiotyków z powodu chorób innych niż kiła, co mogło spowodować wyleczenie ewentualnie współistniejącego zakażenia kiłą. Wobec tych bardzo istotnych przemian trudno jest odpowiedzieć na pytanie, czy zaszły również jakieś istotne zmiany patogenetyczne, które mogłyby wpłynąć na obniżenie częstości występowania zmian późnych w skórze i błonach śluzowych. Przesunięcie ilościowe w obrazie klinicznym kiły późnej w kierunku kiły układu nerwowego można by próbować uzasadnić tym, że jest to postać wymagająca znacznie intensywniejszego i bardziej długotrwałego leczenia, niż kiła skóry i błon śluzowych, którą zalicza się do kiły późnej łagodnej (late benigne syphilis) i której objawy ustępują po leczeniu mniej intensywnym. Prócz tego kiłę układu nerwowego rozpoznajemy obecnie znacznie wcześniej, niż dawniej (obowiązkowa kontrola po leczeniu, działalność poradni dla kiły późnej). Zupełnie nowym i nieoczekiwanym zjawiskiem, jakie zaobserwowano w ostatnich 4 latach, jest późne zgłaszanie się wielu chorych do leczenia (po 6—9—12 mieś. od zakażenia). Wśród tych chorych częste są również przypadki wczesnej kiły układu nerwowego. Należy również liczyć się z innymi wpływami natury patogenetycznej, które mogą kształtować obraz kliniczny kiły późnej, nie znamy jednak jeszcze mechanizmu ich działania. Kiła późna objawowa jest okresem kiły najbogatszym pod względem różnych postaci klinicznych. Wprawdzie budową anatomiczną zmiany kiłowe w tym okresie są mniej lub bardziej do siebie podobne, niemniej ich bardzo różnorodne umiejscowienie oraz zwykle długotrwały przebieg stwarzają bogactwo form ewolucyjnych i powodują to, że mogą one upodabniać się do wielu innych chorób. Na skórze różnorodność morfologii wykwitów kiły późnej jest nieraz tak zaskakująca, że może sprawiać trudności diagnostyczne nawet doświadczonym klinicystom. Dlatego w rozpoznawaniu kiły późnej objawowej jednym z najważniejszych czynników diagnostycznych jest podejrzliwość lekarza. W każdym niejasnym i trudnym do rozpoznania przypadku przewlekłego procesu chorobowego powinien on podejrzewać możliwość przebytego zakażenia kiłą. Do niedawna jeszcze (do czasu wprowadzenia serologii swoistej opartej na odczynach kręt- kowych) jako testem diagnostycznym i dowodem kiłowego pochodzenia zmian chorobowych posługiwano się nieraz pomyślnym wynikiem leczenia przeciw- kiłowego (rozpoznanie ex iuv