Kiła guzkowo-pełzakowata

Jest to stosunkowo łagodna postać kiły późnej. Charakterystycznym dla niej wykwitem jest okrągły guzek kilowy (tuberculum syphiliticum — nodulus sy- philiticus) zajmujący głębokie warstwy skóry, o średnicy od kilku do kilkunastu milimetrów. Guzek jest niebolesny, barwy brunatnoczerwonej; na powierzchni wykazuje złuszczenie lub niewielki, nawarstwiony strup. Pojedyncze guzki mogą przypominać wyglądem grudki kiłowe II okresu, jednak różnica między nimi jest istotna, taka jak między kiłą wczesną a późną. Poza różnicą morfologiczną guzek bowiem jest usadowiony głębiej w skórze, jest bardziej spoisty i wykazuje ciemniejsze zabarwienie. Najistotniejsza jest zmieniona w tym okresie odczynowość ustroju. Wykwity te, w przeciwieństwie do grudek, które ustępują samoistnie bez pozostawienia śladu, utrzymują się długo, mają tendencję do szerzenia się obwodowego, a następnie do rozpadu i wygojenia z pozostawieniem trwałej blizny. Przebieg kiły guzkowo-pełzakowatej nie leczonej jest powolny i przewlekły, trwający nieraz lata. W otoczeniu początkowo pojedynczego guzka występują wykwity nowe, różnej wielkości. Powstają skupienia guzków, szerzące się obwodowo. W dalszym przewlekłym przebiegu choroby mogą powstawać pewne charakterystyczne układy morfologiczne, które można określić następująco: a. Guzki wchłaniają się samoistnie bez rozpadu tkanki, lecz z pozostawieniem charakterystycznych tzw. mozaikowych blizenek. Na ich obwodzie powstają wykwity nowe. Punktem wyjścia podobnych zmian mogą być również inne guzki. Ponieważ szerzenie się to nie jest równomierne we wszystkich kierunkach, lecz następuje szybszy wzrost w jednym kierunku, powstają zmiany łukowate lub obrączkowate (lues tuberculo-serpiginosa). b. W innych przypadkach część guzków ulega rozpadowi. Powstają pełzakowate owrzodzenia o zarysach łukowatych lub nerkowatych (lues tuberculoserpiginosa ulcerosa). Brzegi owrzodzeń są nacieczone, twarde, nieco wyniosłe nad powierzchnią. Dno owrzodzenia może być pokryte nawarstwieniem strupów zaschniętej wydzieliny surowiczo-ropnej lub sączące. Owrzodzenia goją się z wytworzeniem charakterystycznych blizn mozaikowych, które właściwie są skupieniem licznych blizenek powstałych w następstwie wygojenia poszczególnych guzków lub owrzodzeń. W otoczeniu blizenek często występują przebarwienia. W przypadku owrzodzeń rozległych powstałe blizny odpowiadają ich wielkości i mogą mieć charakter blizn prze- rosłych. Pomimo tendencji samowygojenia poszczególnych wykwitów guzkowych czynna sprawa chorobowa może trwać przez kilka do kilkunastu lat. Mogą istnieć znaczne indywidualne różnice: u jednych chorych sprawa ogranicza się do pewnej okolicy i samoistnie goi się. U innych przebieg jest bardziej złośliwy i wieloletni, z tendencją do rozpadu i owrzodzeń. Kiła guzkowo-pełzakowata stosunkowo często umiejscawia się na twarzy i na podudziach, może jednak zajmować różne okolice skóry. Przy umiejscowieniu na twarzy może przechodzić również na błony śluzowe. Opisywane są jeszcze szczególne postacie kiły guzkowej, jak b. rzadko spotykana (Wiedman) osutka III okresu (roseola tertiaria), w której powstają nacieki plamiste, przypominające osutkę nawrotową. Przy ucisku szkiełkiem występuje w tych miejscach zabarwienie żółtobrunatne. Schómfeld opisał zmiany późne w postaci płaskich nacieków, powstałych na skutek zlania się pojedynczych guzków, nieraz zagłębionych w środku. Przedstawiają one szczególne trudności diagnostyczne. Występują głównie na twarzy, w przegubach łokciowych i na tułowiu. Mogą również występować postacie przypominające wykwity pochodzenia gruźliczego.